Құрымбай датқа

Құрымбай датқа Самай батыр ұрпағынан тарайды. 1781 жылы туылып, 1844 жылы қан қысымынан қайтыс болған. Құрымбай жасынан еті тірі, өте өткір, сөзді тауып сөйлейтін, шешен адам екен. Өзі өте реңді, сұлу кісі болса керек. Көрсе көз тоятын жігіт екен. Қоқан билеп түрған заманда елге қоқан бектері келіп, Ақтастыбүлақтың басына үй ТігіП күтеді. Ол кезде елдің билігі Есен биде болса керек. Есен би атамызды Қоқан бектері шақыртады. Сонда Есен атамыз:- Мен барып олармен сөзге келіп қарқ қылмаспын. Оның үстіне атқа да отыра алмаймын ғой. Оданда сөз сөйлер өзіміздің бір баланы жіберейік. Мына жағы төменгі Ақтөбе- Күмістідегі Нұрсай балаларына, мына жағы Жарты төбедегі Есенкелді (Қошқар), Тілес балаларына, Күнгей жақтағы Тиес балаларына тегіс хабар беріңдер, еті тірі жігіттерін алып, ақсақалдарымен маған келсін. Барлығын көріп, жобасы келетін болса, менің сұрақтарыма жауап таба білсе, билікті, батамды беріп, мына белгіні беремін, – деп, Қоқан хандығы берген үкілі жебені көрсетеді. Ол кезде Қоқан хандығы “Әрбір елдің ірі датқаларына «Үкілі жебе» беретін дәстүрі бар екен; Ол белгі «датқалардың датқасы» – деген белгі болса керек; Жан-жаққа шапқылап, шабармандар кетеді. Күнгей – Теріскейдегі бүкіл Саңғыл руларынан ақсақалдары мен сөз сөйлер жігіттері келіп жетеді. Өрісті атаның төріндегі үлкен сазға ақ орда тігіп, Есен би барлық келгендерді қабылдайды. Ас желініп, қымыз ішіліп болған соң үлкен жиын басталады. Сол жиында жан жақтан келген жас жігіттерді, еті тірі сөз сөйлері бар жігіт ағаларын үйдің бір жағына жағына отырғызып қойып, әңгімені бастайды. Өзінің жасының келгенін, еңді атқа отырып, билік айта алмайтынын айтып, сөз сөйлері бар, еті тірі, намысты қолдан бермейтін Саңғыл ата балаларының біріне билікті өз қолымен беріп, бата бергісі келетінін айтады. Отырған ақсақал-қарасақал дүйім жүрт риза болып, бұның жөн екенін айтысады.Есен атамыз сол жиналғандарға көп сұрақ қояды. Сонда көпшілігі жөнді жауап бере алмағанда орнынан қайта-қайта тұрып, Құрымбай жауап бере берген екен. Сонда Есен атамыз риза болып, отырған дүйім елдің алдында Құрымбайға бата берген екен. Құрымбайдың да ол кезде 22-23-тердегі жалындап тұрған жас кезі. Көрсе көз тоятын сымбатына, түр-тұлғасына, сөз саптауына отырған ел де риза болады.Кейін Есен атамыз айтты деген сөз бар:- «Құрымбайдың екі иығында екі арыстан аузынан жалын атып тұрды» – деп. Бірақ оны басқа адамдар көрмеген. Есен би атамыз да тегін адам емес қой. Бір ауыз сөзі киелі, көріпкелі, алдын-ала болжайтыны да бар екен.Есен би атамыз Қоқан хандығы берген «Үкілі жебені» Құрымбайға беріп тұрып:- Қазір сен барғанда мынандай сұрақтар қояды, сен оларға былай жауап бересің деп әбден дайындайды.Құрымбай сол жолы Қоқан хандығы берген «Үкілі жебесін» алып, Қоқан бектеріне Есен би датқаның ауырып жатқанын, атқа отыруға шамасының келмейтінін айтып, «мына жебесін маған бата беріп жіберді» деп, үкілі жебені көрсетеді. Қоқан бектері Есен би атамыз айтқандай кеп сұрақ қояды. Есен атамыз айтқандай сүрақтарына жауап береді. Құрымбайдың кісі күтуіне, кісіге қарап жауап беруіне риза болған Қоқан бектері Есен би атамызға келіп, сәлем беріп, ризашылығын алып, сол жолы Құрымбайды жігіттерімен ерте кетіп, Есен би датқа атамыздың орнына датқа етіп сайлайды.• Саңғылдар шежіре, Рахым қажы Балаби, 1999• https://www.facebook.com/groups/1762287963929362• https://sangyl.site/226-2/